Leib Meirowicz Gelgor
Najważniejszym grodzieńskim fotografem, z którego fotografii na przestrzeni ponad 30 lat powstała ogromna ilość pocztówek był L.M.Gelgor.
L.M. Gelgor znany jako Lei(j)b, Lei(j)ba, Lazar lub Eliezer G. urodził się w 1878 roku, taką datę znalazłem w podaniu o palestyńskie obywatelstwo. Jego ojcem był Meir wzgl. Miron Kuszelewicz (Yekutelewicz) Gelgor.
Według niektórych historyków, Meir Jekusielewicz Gelgor, geodeta, był również fotografem i prowadzil przy ulicy Piekarskiej (Najdusa) w domu Czartka, od 1896 do prawdopodobnie 1901 roku, zakład fotograficzny przejęty po Chaimie Binkowiczu. Nie spotkałem jednakże zdjęć jego autorstwa i podejrzewam, że jedynie firmował atelier swojego syna. Tak samo uważa prawnuk Meira, Szlomo Gelgor, z którym rozmawiałem w Izraelu. O ojcu Meira Jekutielu wzgl. Jekusielu zachowała się jedynie anegdota. Któregoś dnia odwiedził w porze obiadu swojego wnuka Lejbę Gelgora. Ten dał mu gazetę i wrócił do przerwanego posiłku. Dziadek skomentował: „Czasy się zmieniły, nie tak dawno temu zaproszono by mnie do jedzenia a teraz dają gazetę do czytania.“
Leib Gelgor miał dwóch braci - Marcusa i Józefa. Później, kiedy już był uznanym fotografem, wyuczył zawodu swojego brata Marcusa oraz kuzyna Mojżesza (na jego fotografiach widnieje pieczątka: Moses Gelgor). Inny kuzyn Leiby Gelgora, Józef Gelgor, wg. przekazów rodzinnych, wyjechał do Taganrogu. Na zdjęciu, zrobionym podczas przyjęcia z okazji srebrnych godów państwa Malców, zamieszczonym w albumie „I ciągle widzę ich twarze“, jest widoczny Marcus Gelgor wraz z jedną z córek.
Oficjalnie L.M.Gelgor otworzyl Zaklad Artystyczno - Fotograficzny w 1901 roku na Placu Katedralnym (Pl. Batorego, dziś Plac Sowiecki) w domu Kurlandzkiego. Późniejszy adres brzmiał: Plac Batorego 3. Specjalnością zakładu było: „Powiększanie zdjęć do wielkości naturalnej. Broszki, spinki i breloki z fotografią życzącej osoby.“
Według spisu mieszkańców z 1924 roku Gelgor wraz z żoną Bertą, trójką dzieci (Mojżesz, Nina i Samuel) oraz wówczas 65letnią matką Esterą mieszkał na ulicy Złotarskiej. Poza tym, że był fotografem przez pewien czas pełnił funkcję wiceprezesa Żydowskiego Klubu Sportowego Makkabi.
Jego wnuk, Szlomo (Solomon), opowiadał mi, że sztuki fotografowania nauczył się w Dźwińsku. Kiedy to wszystko piszę życie dostarcza nowych szczegółów i informacji. Właśnie prawnuczka siostry żony Gelgora podzieliła się ze mną posiadanymi wiadomościami o rodzinie. Analizując jej relację wygląda na to, że Leib Gelgor wraz z bratem swojej przyszłej żony Morduchem (Marcusem) Iserowiczem Klatskinem praktykował u innego krewnego, Hirsza Jankielewicza Klatskina, który był uznanym fotografem i zostawił sporą spuściznę rozsianą po świecie w różnych kolekcjonerskich zbiorach. Żona Gelgora miała na imię Berta, Gelgor nazywał ją Besią. Jej brat, Morduch, miał raczej marne wzięcie i borykał się z finansowymi trudnościami. W 1901 L.Gelgor otworzył względnie przejął po ojcu swój zakład w Grodnie. Przez krotki czas, przed Pierwszą Wojną Swiatową, Gelgor prowadził również wzgl. współpracował z zakładem o nazwie Fotografia „SLAWA“ na ul. Kutuzowskiej 10 (Brygidzka, obecnie Karola Marksa). Mam w kolekcji zdjęcie z winietą głównego atelier Gelgora i dodatkowo pieczątką zakładu „Slawa“. L.M.Gelgor prowadził swoje atelier do początku lat trzydziestych a następnie wyemigrował do Palestyny (w podaniu o obywatelstwo jest podany dokładny dzień, w którym Gelgor przybył do Palestyny: 23.02.1936) gdzie w miejscowości Ramat-Gan (pod Tel Avivem) otworzyl zaklad fotograficzny „Gelgor“. Pół roku później fotografował olimpiadę w Berlinie. Z okresu po opuszczeniu Grodna znane są fotografie przedstawiajace przybywających do Palestyny emigrantów z Europy, różne miejsca w Palestynie, Uniwersytet Hebrajski, karawany wielbłądów, pustynie. Dla wielu szkół w Tel Avivie wykonał zbiorowe fotografie kolejnych roczników, tzw. tableau. Miał troje dzieci, dwóch synów oraz córkę.
L.M.Gelgor umarł w 9ego sierpnia 1960 roku mając 82 lata.
Brat Marcus i kuzyn Mojżesz pozostali w Grodnie. Marcus prowadził Zaklad Elektro-fotograficzny na Brygidzkiej 11 natomiast Mojżesz miał swoje atelier na Skidelskiej 3. Ich nazwiska znajdują się jeszcze na liście podatników gminy żydowskiej z 1937 roku, zginęli w holokauście. I tyle o Gelgorze i związanych z nim innych osobach.
Kilkanaście lat temu (2010) izraelski dom aukcyjny „Kedem“ sprzedał za 3750 dolarów duży zbiór unikalnych i wyjątkowo wysokiej jakości fotografii. Gelgora. W zbiorze tym znajdowały się między innymi dwa oryginalne albumy z cyklem fotografii imigrantów na statku, zdjęciami różnych budynków oraz uroczystości w Palestynie a także pamiątkowy album z Igrzysk Olimpijskich w Berlinie 1936, który zawiera siedem małych fotografii Gelgora. Na fotografiach obok flag olimpijskich pojawiają się flagi z krzyżami w całym Berlinie. Na jednym ze zdjęć widoczny jest sam Gelgor.
ZABLUD
ZABLUD Matyas (Matvey, Matis) Gedalievich (Mattityahu Zablud) (1879 Wilno – 1951 Melbourne) – fotograf, wieloletni właściciel studia fotograficznego. Do 1915 roku był członkiem rady miejskiej w Brześciu, reprezentując interesy związku rzemieślników, którego był przewodniczącym. Był aktorem amatorem. Przez pewien czas pracował w Grodnie. Po powrocie do Brześcia Litewskiego w 1904 roku nabył nową pracownię przy ulicy Białostockiej. w domu Landaua, który następnie sprzedał D. Engelsternowi. W latach międzywojennych był właścicielem studia fotograficznego przy ul. Dombrowskiego, 45 lat (obecnie Sowiecka). Mieszkał pod adresem: ul. Kościuszki, 33, 1. Jego wierną towarzyszką i asystentką była jego żona Zlata Abramovna Zablud (1882 Wilno –?). Po wrześniu 1939 był represjonowany. Aresztowany 14.12.1939. Zarzut: 74 Kodeksu karnego BSRR: „służył w polskiej policji jako informator”. Skazany 6 sierpnia 1940 r. przez specjalne zebranie NKWD ZSRR za element społecznie niebezpieczny na 8 lat obozu pracy. Termin od 14.12.1939r. Siblag, zwolniony. 09.05.1941. Amnestiowany we wrześniu 1941 r. W 1948 wyemigrował do Australii. Zmarł w Melbourne.
